İLMİHAL NE DEMEKTİR?
İlm-i hal sözlükte "davranış bilgisi" anlamına gelir. Âlimlerimiz ilmi ikiye ayırırlar: Farz-ı ayın ilimler, Farz-ı Kifâye ilimler... Farz-ı Ayın ilimler, yani, kadın-erkek her Müslümanın bilmesi farz ve mecburî olan ilimler, İlm-i hal bilgileridir. İlm-i hal bilgilerinin, hem kadın, hem de erkek her Müslümanın üzerine farz olduğu, Resûl-i Ekrem Efendimizin: "İlim öğrenmek kadın-erkek her Müslümanın üzerine farzdır" hadîsiyle de sâbit olmuştur. Bunun ilerisinde daha birçok ilimler vardır ki, onlar ihtisas yapmak isteyen kişilerin öğrenmesi lâzım gelen ilimlerdir. İlm-i hal Terim olarak "inanç, ibadet, muamelat (günlük yaşantı), ahlak konuları, ayrıca Peygamberimizin hayatına dair özlü bilgileri içeren el kitabı diye tanımlanabilir. İlm-i Hallerde muamelata dair bilgiler, hitap edilen insanların yaşadığı zaman ve coğrafyaya göre değişiklikler göstermekle birlikte bu eserler daha çok herkesin bilmesi gereken hususları içerir.
Temel dini bilgileri içeren ilm-i haller yanında akaid, ibadet, insanlar arası münasebetler gibi konulardan yalnız birini veya sadece bir mezhebin esaslarını ilgilendiren bilgileri ihtiva eden ilm-i haller de yazılmıştır.
FIKIH İLMİ ve İLMİHÂL KİTAPLARI
İnsanların yapması ve yapmaması lâzım olan işleri bildiren ilme "Fıkıh ilmi" denir. Dînin hükümlerini bilen müctehid âlimlere de "Fakîh" denir. Fıkıh bilgilerini derin âlimler, Kur'ân-ı kerîmden ve hadîs-i şerîflerden çıkarmışlardır. Din bilgileri ancak fıkıh kitaplarından öğrenilir. Bunun için bir kimse Kur'ân-ı kerîmi, ihtiyaç miktarı ezberledikten sonra, fıkıhla meşgûl olmalıdır! Çünkü, Kur'ân-ı kerîmi ezberlemek farz-ı kifaye, fıkhın kendine lâzım olan miktarını öğrenmek ise farz-ı aynıdır.
Îmân, i'tikâd bilgilerini anlatan geniş ve derin ilme ise "İlm-i kelâm" denir. Kelâm ilmi âlimleri, çok büyük insanlardır ve kelâm kitâbları pek çoktur. Bu kitâblara,"Akâid kitâbı" da denir. Amel edilecek, ya'nî kalb ile ve beden ile yapılacak ve sakınılacak şeylere, "Ahkâm-ı Şer'iyye" denir. Beden ile yapılacak ahkâm-ı şer'iyyeyi bildiren ilme "İlm-i fıkıh" denir.
Halk için yazılmış olan ve herkesin bilmesi ve yapması gereken kelâm, ahlâk ve fıkıh bilgilerini kısaca ve açıkça anlatan kitâblara "ilmihâl" kitâbları denir.Bunlardan anlaşılacağı gibi, fıkıh bilgileri kelâm, fıkıh ve ahlâk kitaplarından ve bu ilimlerin biraraya getirildiği, toplandığı "ilmihâl" kitaplarından öğrenilir.
